De psy-politiek in Spanje : Van neurotransmitters naar emotioneel management

De psy-politiek in Spanje was, in de jaren 70 en een deel van de jaren 80, als reactie op veertig jaar franquistische dictatuur, getekend door een militante gemeenschapszin. Beïnvloed door de beweging van de anti-psychiatrie, bood deze politiek in haar acties plaats aan nieuwe subjecten, nu in hun volle recht, om de weg te openen tot een wildgroei aan publieke en private geestelijke gezondheidsdispositieven, waarin de psychoanalyse en de therapieën van het woord een relevante plaats kregen.

De strategische alliantie tussen het management en het sciëntisme nam het heft over en breidde haar heerschappij uit tot in onze tijd. Het nieuwe ideaal van het psychisch atomisme, bevorderd door de gebruikelijke neurowetenschappen, ging goed samen met de tarifering van de act, in hun wil om het subject tot biochemische deeltjes te deconstrueren en op deze manier zijn prestaties te evalueren. En bovendien te verzekeren dat, in naam van de goede en heilzame bedoelingen, de wil tot controle zich opdringt als pulsionele inertie, bewaakt door de meesterbetekenaars in het spel (evaluatie, effectiviteit, objectiviteit,…). Het ijzeren masker waarop Lacan alludeerde in “Radiophonie”, is zonder twijfel de vermomde meerwaarde van dit discours dat het mutisme van het subject bevordert.

De belangrijkste regulaties in ons land hebben zo de weg van de klinische gidsen ingeslaan (TDAH, Autisme, TLP, Bipolaire stoornis) die blijven vasthouden aan steeds meer neurobiologische indicaties, waarbij men enkel afgeleiden van de gedragspsychologie erkent als psychologische therapie.

Parallel daarmee heeft de staat geopteerd voor een progressieve sanering van de klinische praktijk door middel van normativering. Eerst via een titel als Specialist in de Klinische Psychologie en vervolgens met de creatie van een officiële titel als Master in de Algemene gezondheidspsychologie. Voor diegene die de psychotherapie beoefent, is er geen staatsregulatie maar zijn er daarentegen corporatieve acties (FEAP^[1], COP) die de homologisering van hun leden nastreven, de weg inleidend naar een toekomstige regulatie voor een deel van de Europese Unie.

De crisis van dit objectiverende klinische-assistentie model is reeds manifest in diverse barsten die zijn schijnbare compactheid betwisten. Misbruik van medicatie (verergerd door het nieuwe paradigma van de chroniciteit); gezondheidskosten (die zogezegd gingen verminderen, maar nog vermeerderd zijn), klachten van gebruikers en associaties; en een groeiende publieke opinie die zich verzet tegen deze methoden, hebben bijgedragen tot de huidige crisis. De zware moeilijkheden met de nieuwe DSM 5 waren reeds een signaal.

Als reactie op deze crisis stellen we verschillende feiten vast. Aan de ene kant het verdwijnen van bepaalde betekenaars (TDAH, autisme) die ingewisseld werden door softere versies (leerstoornissen, autisme spectrumstoornissen). Aan de andere zijde, het oprijzen van minder autoritaire therapeutische voorstellen die meer gekoppeld zijn aan het lichaam zoals die van de emoties die dienen beheerd te worden. De SEL (Social Emotional Learning) weegt door als levensfilosofie gebaseerd op gehoorzaamheid, een in dit geval vrijwillige onderwerping. De recente innovaties (!) in de aanpak van TDAH: Neurofeedback^[2] en virtuele realiteit^[3] (toegepaste mindfulness), zijn andere blijken van de hedendaagse tendenties.

Waar cognitieve gedragstherapie was, komen nu blijkbaar andere formules die het genietende lichaam niet miskennen, gezien ze overduidelijk de heerschappij van het Ik beogen.

Sleutelwoorden :

Sanering van de psy-praktijken

De afgeleiden van de gedragstherapie

Vertaling vanuit het Spaans :  Ben Verzele en Thomas Van Rumst

[1] Gepromoveerd door onder andere de stichting NOVO, geleid door de zoon van de multimiljonair Warren Buffet,http://novofoundation.org/advancing-social-and-emotional-learning/what-is-social-and-emotional-learning/

[2] http://www.fundacioncadah.org/web/articulo/neurofeedback-que-es-en-que-consiste-es-eficaz-para-tratar-el-tdah.html

[3] http://www.vhebron.net/es/actualidades/-/asset_publisher/gCy8/content/id/60497368