35 = 155 – 1[1]
De delinquent is diegene die over de schreef gaat. Maar over welke schreef? Wanneer de grens die we niet voorbij mogen deze van de minste kost is, dan kan de kost van een daad ons buiten de wet stellen en ons een crimineel statuut toekennen.
De laatste film van Clint Eastwood, Sully, is een manifest voor de vrijheid van de mens, voor zijn vermogen om een daad te stellen, en dus zelf een keuze te maken door zich te bevrijden van het protocol dat de act en het subject buitensluit. Tegenover het onpeilbare van het verlangen, van zijn abnormaliteit, stelt onze beschaving, gebaseerd op de macht van de hedendaagse wetenschap en de universaliserende norm die eruit voortvloeit, het cijfer voorop. Dit kan de persoon breken die de keuze heeft gemaakt om de vrijheid van zijn act te assumeren.
Sully, met eenvoud en gevoeligheid gespeeld door Tom Hanks, is een piloot van lange afstandsvluchten. Vliegen, besturen, dat is zijn leven. Maar niet enkel dat. Hij is ook getrouwd en vader van twee dochters. Binnenkort kan hij op pensioen, en daar bereidt hij zich rustig op voor. Zijn plezier in het besturen van een vliegtuig is echter nog steeds zeer levend. Tot hij op een zekere dag boven New York vliegt en vanuit de cockpit de schoonheid van de Hudson bewondert die vredig onder hem stroomt, en het vliegtuig een vlucht wilde ganzen kruist. Dan slaat het noodlot toe. De vogels botsen tegen het vliegtuig en een eerste motor, vervolgens een tweede, valt uit. Niets werkt meer. Piloot en copiloot hebben niet veel tijd om in te schatten wat er gebeurt en om daarop te reageren en beslissingen te nemen. Met het protocol in de hand en met de controletoren in verbinding, is Sully toch niet iemand die zijn lot laat bepalen door een checklist. Hij beslist meteen om op de Hudson te landen in plaats van te crashen. Honderdvijfenvijftig mensen aan boord, honderdvijfenvijftig mensen, gezond en wel… Honderdvijfenvijftig, dat is het enige cijfer dat Sully wil horen. Eigenlijk is het geen cijfer meer: voor hem is het de naam van deze gebeurtenis, de naam van de goede afloop van zijn taak, zoals telkens wanneer hij een vliegtuig heeft bestuurd.
Nochtans is het “een verloren vliegtuig”! Inderdaad, men moet steeds een verlies inrekenen. Het verlies ontbreekt nooit en verschijnt steeds ongevraagd bij de spreekwezens om het feest te verstoren. Wie zal dat betalen? De verzekeringen stellen een onderzoek in. Sully volgde noch het protocol, noch de instructies van de controletoren om terug te keren naar het vliegveld van waaruit hij vertrokken was. Hij moet zich verantwoorden, terwijl het nieuws over de miraculeuze redding verspreid wordt en van hem een nieuwe held maakt. Na de shock van de ontmoeting met het reële van de dood, waar zijn nachtmerries van getuigen, is dit een tweede shock, die de daad ondervraagt en hem verdeelt. Che vuoi? Door geen enkele Ander te volgen, maar misschien alleen maar zijn fantasie, bracht Sully misschien toch wel te onbezonnen de passagiers in gevaar met zijn act?
Achter de figuur van de held verschijnt hier een ander beeld van de vader, namelijk het grijnzende gezicht van de bedrieger dat de piloot uit zijn goede nachtrust sleurt. Dit noodzakelijke ontwaken herinnert hem aan een zinnetje, geschreven op een snipper papier dat – over een gelukkig toeval gesproken – uit zijn portefeuille viel. Dankzij deze gelukkige ontmoeting kan onze piloot zich verdedigen en vechten tegen het discours van de experten die hem willen vermorzelen. Het zinnetje luidt: “Beter te laat komen dan crashen.” Vanaf dit ogenblik houdt Sully rekening met een variabele die eerst buiten beschouwing werd gelaten en die men wilde elimineren: de tijd. Of beter, de tijd om te begrijpen, waar de simulaties niet aan gedacht hadden. “Vijfendertig seconden” is geen cijfer, maar de naam van het verlangen van Sully in het veld van de Ander. Dit is geen videospel, dit is een mens. Er was nog een andere piloot in het vliegtuig!
In een tijd van protocollen, waar de statistiek ons een wereld voorspiegelt die ontdaan is van alle singuliere variabelen, ten voordele van een genormeerd en ideaal gedrag, legt de film van Clint Eastwood het accent op wat wij proberen te verdedigen: de vrijheid van de daad die aan de grondslag ligt van het onbewust verlangen. Deze ontsnapt aan elke boekhouding, valt buiten de norm, en de artiest probeert ons hieraan te herinneren. De psychoanalyse stelt voor om één voor één de contouren hiervan af te tekenen tijdens een kuur, aangezien de prijs om buitengesloten te worden altijd te hoog is, zowel voor een individu als voor een beschaving. Laat ons hopen dat het verlangen van Freud, van Lacan en van enkele anderen hun muziek nog lang zullen laten horen.
[1] 35 (seconden) = 155 (passagiers) – 1 (vliegtuig)
Vertaling : Lize Desmaricaux
