@Toxicose – Een geval van vrouwelijke hysterie in de tijd van het spreekwezen
Dit geval kan worden geconstrueerd vanuit het einde van de analyse en de passe. «Toxicose» is de naam van het sintoom die verschijnt in de outrepasse en van waaruit mijn geval – a posteriori – kan geconstrueerd worden. Een geval van vrouwelijke hysterie in de tijd van het spreekwezen (parlêtre).
Mijn geval kan worden gelezen vanuit het gevoel van nakende dood dat meermaals ervaren werd in de aanloop naar het einde van de analyse. Als rest van de analytische operatie herdenkt dit lichaamsevenement het eerste merkteken van de betekenaar op het lichaam. In de eerste levensweken had een kinder-toxicose ervoor gezorgd dat een dringende hospitalisatie noodzakelijk was. Deze gebeurtenis werd gefixeerd in een traumatische scène waarin de grootvader het «dode» meisje naar het hospitaal droeg en haar de boodschap gaf dat ze er zonder hem niet meer zou zijn. De vaak herhaalde, dreigende uitspraak van de moeder –«het leven zal je wel klein krijgen» – gaf waarde en betekenis aan deze scène die aan de oorsprong lag van het basisfantasma «geslagen worden door het leven» of, ruimer, «geslagen worden door de taal».
De weigering van de moederborst kondigde het begin aan van een relatie tot de primordiale Ander, aan wie ik me niet uit liefde hechtte maar uit angst. Al heel jong weigerde ik wat dan ook toe te geven aan mijn moeder. Een anorexia die verscheen in het spreken en een weerstand tegen voeding waren de belangrijkste symptomen, als verdediging tegen de melancholie van de moeder. De betekenaar «klein krijgen» bepaalde mijn subjectieve positie, doen alsof ik dood was. Dit nam diverse symptomatische vormen aan: discreet zijn, mezelf doen vergeten, gezien noch gehoord worden, opgaan in het landschap, me niet blijvend vestigen op één plaats. Andere symptomen waren een schuilplaats voor een masochistisch genot – nagelbijten, te kleine schoenen kopen, hoofdpijn, weigeren van een weten – verbonden aan de oedipale schuld en de weigering van de vrouwelijkheid. Sommige symptomen waren toevluchtsoorden om de moederlijke Ander te «paaien». De liefde voor en de idealisering van de vader hadden de moederlijke ravage nog gevoed. De vijandigheid tegenover mijn moeder verschijnt wanneer ik vijf ben en mijn vader voorgoed de woning verlaat voor een andere vrouw.
In de aanloop naar het einde van de analyse heeft de opheffing van de verdringing en de infantiele neurose een eerste inbreuk op het fantasma teweeggebracht, vergezeld van een deflatie van het verlangen, droefheid en walging. Tegelijkertijd heeft de progressieve val van de mannelijke identificaties – «atleet», de fallicisering door de aantrekking voor dingen die met de dood te maken hadden, zij die alles kan horen, alles kan zien – de assumptie van de castratie mogelijk gemaakt. Drie dromen die zich voordeden rond het einde van de analyse gaven een stem aan de vrouwelijke positie.
De opheffing van het fundamentele symptoom – de symptoom-uitschakeling – bracht me tot het verlangen van de analyticus. De extractie van de ravage van de verhouding tot de moeder bespoedigde het einde van de analyse. De klinische passe vervoegde de traversering van het fantasma in een flits (loskomen van het object stem als object dat werd verwacht van de Ander binnen het fantasmatische kader) en de iteratie van het genot in de vorm van klinische tekens die achteraf beschouwd dicht aanleunden bij de kinder-toxicose. De passe is de bestemming geweest van deze analyse. De School is vervolgens gaan fungeren als adres en ondersteuning van de overdrachtsliefde.
Toxicose is de naam van het sintoom geproduceerd in de outrepasse. Deze betekenaar was voor mezelf tot dan toe ongekend. Als genot reveleert dit evenement het spoor van wat het subject geweest is als object voor de Ander in zijn levende oprichting. Dat itereert in de passe in de afboordingen van het gat in het symbolische en het reële. Als letter draagt Toxicose geen enkele betekenis.
In de outrepasse zet de deshysterisering en het uitdiepen van het niet bestaan van de Ander zich voort, wat toelaat om een vrouwelijke positie te «stabiliseren». De stijl wordt bijgeschaafd, het gearticuleerde woord verbonden met de analytische zaak is er het centrale object van geworden.
Vertaling: Christel Van den Eeden
